شاید شما هم درباره بیزینس کوچینگ یا لایف کوچینگ یا چیزهایی شبیه آن شنیده باشید. در هر صورت این سوال خوبی است که: کوچینگ چیست؟ و کوچینگ یعنی چی؟ مربیگری یا کوچینگ (Coahing)، فرایندی است که مراجع را قادر می‌سازد تا توانایی‌های خود را شناخته و در موقع مناسب از آن استفاده کند. در این مقاله، ساده و کوتاه درباره انواع کوچینگ، آموزش کوچینگ و هزینه کوچینگ و خلاصه همه چیز در باره کوچینگ را به اختصار توضیح داده‌ام. 

مشاوره، تسهیلگری، مربی‌گری و منتورینگ شباهت‌های زیادی دارند. چون در اغلب مواقع این خدمات در قبال پرداخت هزینه (در صورت دریافت خدمات حرفه‌ای) انجام می‌شوند. شاید به همین دلیل گاهی افراد این‌ها را با یک مفهوم مشترک تعریف می‌کنند. از طرفی ارزش­ واقعی کوچینگ هنوز در بسیاری از کشورها شناخته نشده است. ولی در مقایسه با سایر حوزه‌ها نظیر مشاوره‌های تخصصی، باید اشاره کرد که دستمزد یک جلسه کوچینگ از یک جلسه مشاوره معمولی بیشتر است. اگر چه هزینه کوچینگ در بیزینس کوچینگ با لایف کوچینگ تفاوت‌هایی دارد ولی در اغلب موارد، تعرفه کوچینگ وابسته به تجربه کوچ است.

برای یافتن پاسخ سوالات خود در باره کوچینگ، مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

کوچینگ چیست؟

شاید هنوز زود باشد که قبل از تعریف کوچینگ و بیان تفاوت‌های آن با تسهیلگری، آموزش، مشاوره و منتورینگ از مزایای آن صحبت کنیم. ولی اجازه دهید مروری بر این فهرست داشته باشیم تا شما هم بتوانید تصمیم بگیرید که اصلا مایل به ادامه مطالعه این متن هستید یا خیر؟

مزایای کوچینگ 

• کشف نیازها، انگیزه‌ها، خواسته‎ها و مهارت‌ها برای کمک به ایجاد یک تغییر پایدار.
• طرح پرسش‌های موثر برای کشف ظرفیت‌های شخصی و شناسایی راه حل‌ها و اقدامات مورد انتظار برای دستیابی به یک رویکرد عملیاتی.
• هم فکری با مراجع در تنظیم اهداف و ارزیابی پیشرفت این اهداف.
• مشاهده، شنیدن (گوش دادن فعال) و همراهی با مراجع برای استخراج لایه‌های درونی و آرزوها یا اهداف فراموش شده.
• خلاقیت در استفاده از ابزارهای ارتباط دوطرفه و تکنیک‌های تسهیلگری که موجب بهبود در شرایط کاری و زندگی مراجع شود.
• همراهی با مراجع برای رشد شخصی و ایجاد رشد و بهبود در رویکرد و رفتار.
• اهمیت به حفظ اسرار شخصی و کاری مراجع.
• خودداری از قضاوت و احترام به نظرات، سبک زندگی و آرمان‌های مراجع.
• تسهیلگری برای توسعه شایستگی‌های فردی که برای مراجع ارزش افزوده ایجاد می کنند.
• ارزیابی نتایج فرایند، برای اطمینان از موفقیت‌آمیز بودن فرایند دستیابی به اهداف مراجع.
• تشویق به بهبود مستمر صلاحیت‌ها و هم افزایی برای رسیدن به اهداف مراجع.
• تسهیلگری در استفاده از مهارت و تجربه افراد واجد صلاحیت در زمینه‌های مورد درخواست مراجع.
• حصول اطمینان از اینکه مراجع سطح مناسب خدمات در برابر هزینه کوچینگ را دریافت می کند.
• اطمینان از تدوین نقشه راه مناسب برای مراجع. 

در فهرست بالا فقط به برخی از مزایای کوچینگ اشاره شد. موضوع مهم در انواع کوچینگ این است که این خدمات وسیله‌ای برای تحلیل، بازتاب و اقدام است. بنابراین در نهایت خود مراجع است که قادر به تغییر و بهبود شرایط زندگی یا کار خود خواهد بود.

فرایند کوچینگ چیست؟

در اینجا قصد تعریف کلاسیک از کوچینگ ندارم ولی در یک جمله می‌توانم بگویم که: کوچینگ (Coaching) یک فرایند است که مراجع را قادر می‌سازد پایبندی به اهداف خود را تقویت کند. در نتیجه این فرایند، مراجع موفق به بهبود شرایط خود می‌شود. به همین دلیل است که یک کوچ (مربی) برای موفقیت در کار خود باید واجد تجربه و صلاحیت‌های مختلف باشد ولی نیاز زیادی به دانش تخصصی فرد مراجع ندارد. بلکه باید با درک فرایندها، سبک و تکنیک‌های مناسب برای رشد و توسعه و تغییر را در اختیار مراجع قرار دهد.

دیوید کلاترباک نویسنده کتاب مربیان و مدیران (۱۹۹۹) معتقد است: یک مربی (کوچ) بهتراست خارج از حوزه تخصصی مراجع خود باشد. تا در مسیر کمک و راهنمایی خود، دجار پدیده انتقال دانش، نحوه انجام یک کار و یا شیوه تفکرخاص نشود. این ایراد به ویژه در نگاه سنتی به مربیان نیز وجود دارد. برخی انتظار دارند کوچ باید خبره رشته خودشان باشد.

یک کوچ (مربی) برای موفقیت در کار خود باید واجد تجربه و صلاحیت‌های مختلف باشد ولی نیاز زیادی به دانش تخصصی فرد مراجع ندارد. به همین دلیل است که در رشته‌های ورزشی زیاد دیده می شوند افراد موفق و حتی قهرمانانی که با داشتن تخصص حرفه‌ای در یک رشته ورزشی وارد حرفه مربیگری می شوند. ولی پس از مدتی نتایج مطلوبی به دست نمی‌آورند.

یک مراجع باید دقت کند که انتخاب کوچ باید برای هدایت او باشد. تا در مسیرتغییر و توسعه توسط یک فرد با تجربه بتواند دریچه های دانش، تجربه و فرصت های جدید را برای خود باز کند.

آموزش کوچینگ

برنامه های آموزش کوچینگ یک روش جامع و استاندارد برای دریافت گواهینامه بین‌المللی کوچینگ است. افرادی که می خواهند کوچ‌های شغلی یا اجرایی و همچنین کوچ‌های زندگی یا شخصی شوند، آموزش کوچینگ یک باید است.

در اغلب برنامه‌های آموزش کوچینگ، علاوه بر مشارکت در کلاس ، فراگیران باید به صورت خودآموزی (Self Study) هم مطالعه داشته باشند. گاهی این ساعات مطالعه و سایر وظایفی را توسط مدرسین تعیین می‌شود جزو ساعات آموزشی محسوب می‌کنند. شرکت کنندگان همچنین کوچینگ هم‌سطح، تمرین گروهی و حتی کوچینگ مشتری واقعی را تجربه خواهند کرد. بنابراین شما می توانید از ابتدای دوره آموزش کوچینگ، یک پل به سمت بازار کوچینگ خود نیز بزنید.

آنچه درمورد آموزش کوچینگ باید بدانید…

معمولا فراگیران برای دریافت گواهینامه پایان دوره، ملزم به حضور در ۷۰ تا ۸۰ درصد کلاس‌ها به صورت زنده (حضوری یا مجازی) هستند. البته انجام تکالیف و تمرین‌های مورد نیاز هم ضروری است. پرداخت کامل هزینه هم که یک قاعده جهانی دارد و کمتراستثنایی در آن در نظر گرفته می‌شود.

برخی از انواع کوچینگ

در ادامه به انواع کوچینگ (Coaching) اشاره می‌کنیم. البته این تقسیم‌بندی سلیقه‌ای است و شما در منابع دیگر ممکن است تقسیمات دیگری را ببینید.

کوچینگ شغلی

کوچینگ شغلی (Career Coaching) در فرایند کاریابی، تغییر شغل و فرایندهای استخدام کاربرد دارد.  کوچینگ شغلی در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است. هدف مربیگری شغلی توانمند سازی متخصصان با کمک به آنها در تصمیم گیری آگاهانه در مورد مسیر شغلی خود است. این یک رویکرد مبتنی بر راه حل برای تصمیمات شغلی است. مربیان شغلی بر نتایج ، اقدامات و پاسخگویی متمرکز هستند.

یک آگهی استخدام معمولاً به چند قسمت تقسیم می‌شود که نام این بخش‌ها ممکن است متفاوت باشد. ولی اطلاعاتی درباره شرکت، جزئیات مدارک مورد انتظار و شرح وظایف شغل را در آن می‌بینید. شرح شغل در آگهی استخدام یک امکان فوق‌العاده برای شناخت فرهنگ سازمان استخدام کننده است. در تمام موسسات خصوصا نهادهای بین‌المللی، یک آگهی استخدام بهترین شروع برای نگارش رزومه حرفه‌ای و نامه درخواست متقاعد کننده است. اگر توانستید این کار را درست انجام دهید، شانس شما برای دعوت به مصاحبه زیاد است. پس، خود را برای مصاحبه شغلی آماده کنید!

بیزینس کوچینگ

یکی از انواع مربیگری، بیزینس کوچینگ یا کوچینگ کسب و کار (Business Coaching) است. تغییرات اوضاع اقتصادی ناشی از شرایط خاص ملی و بین‌المللی نیاز به تغییر نقش یا شکل حرفه‌ای را ایجاب می کند. در این شرایط کوچینگ یک نقش کاتالیزوری دارد. مدیران شرکت‌های کوچک و بزرگ با ابتکارات تغییر سازمانی برای پذیرش و سازگاری عمل می‌کنند. به نحوی که با اهداف و ارزش های شخصی ارتباط برقرار کنند.

در مربیگری تمرکز بر فرد است تا بتواند روحیه، انگیزه و بهره وری شخصی را افزایش دهد. اگر نقش مدیریت یا رهبری بر عهده دارد بتواند تغییرات کارکنان را نیز مدیریت کند. افزایش احساس ارزشمندی و ایجاد تغییرات کوچک و بزرگ می‌تواند اهداف سازمانی را محقق کند.

در این شرایط آرمان‌ها و نیازهای فردی در نظر می‌شوند. ولی رابطه دو طرفه با سازمان و شرکت و موسسه تحت مدیریت او است که مزایای متقابل را ایجاد می‌کند. روند رو به رشد افراد برای مسئولیت بیشتر در زمینه توسعه شخصی و حرفه ای را رقم می‌زند.

امروزه کسانی که در سازمان‌های بزرگ استخدام می‌شوند، دیگر متکی به کارفرمایان نیستند. آنها نیاز نیست به تمام یا نیازهای شغلی خود آشنا شوند. بلکه آن‌ها را به طور فردی در کنار یک کوچ قرار می‌دهند. فرصت‌های بالقوه آن ها که همراستا با اهداف و منافع کارفرما باشد بروز و موجب رونق کسب و کار می‌شود.

کوچینگ مدیران

مربیگری مدیران اجرایی (Executive Coaching) با کوچینگ رهبری سازمانی (Leadership Coaching) شباهت‌های زیادی دارد.  به همین دلیل بسیاری از کوچ‌های حرفه‌ای هر دو خدمات را ذیل یک عنوان ارائه می‌دهند. البته تعدادی کوچ حرفه‌ای نیز هستند که خود را مربیان اجرایی می‌نامند. این افراد به حوزه کسب و کار ورود نمی‌کنند. اصولا یک کوچ حرفه‌ای باید شاخه تخصصی خود را در فرایند کوچینگ تفکیک کند.

کوچینگ عملکرد

بسیاری از مراجعین به دنبال مربیگری یا راهنمایی برای بهبود عملکرد به جای اصلاح یک مسئله خاص هستند. تجربه نشان داده که مداخله کوچینگ عملکرد (Performance Coaching) در این مورد بسیار موفق بوده است. شرکت‌ها هزینه خدمات توسعه را در قالب کوچینگ پرداخت می‌کنند. در مقابل با بهبود عملکرد با یک سود قابل توجه مواجه می‌شوند. مربیگری عملکرد، بخش زیادی از مبانی نظری و مدل‌های خود را از مدیریت کسب و کار و اصول مدیریت اجرایی (MBA/DBA) عاریت گرفته است.

کوچینگ مهارت

برخی معتقدند که این نوع کوچینگ مهارت (Skills Coaching) همان منتورینگ است. اگر این تعریف را قبول کنبم، باید گفت منتورینگ یا مربیگری مهارت در واقع یک نوع انتقال تجربه است. در یک رویکرد جامع برای توسعه فردی، یک مراجع نیاز دارد تا در نقش خود تمرکز کند. در منتورینگ، تمرکز بر تقویت مهارت‌های اصلی مراجع است. مربیان مهارت تنها گروهی از کوچ‌ها هستند که باید در انجام مهارت‌هایی که انتقال می‌دهند، متخصص و با تجربه باشند.

از طرفی، چون تنوع شغلی در حال افزایش است، برنامه های آموزش سنتی کافی نیستند. این برنامه‌ها اغلب بیش از حد غیرانعطاف پذیر و به عبارتی عمومی است. لذا در منتورینگ یا مربیگری مهارت، یک رویکرد انعطاف پذیر و سازگارانه در زمان مناسب برای توسعه فردی وجود دارد. منتورینگ باید در محیط واقعی صورت پذیرد و نباید به شبیه‌سازی اکتفا کرد.

منتورینگ چیست؟

منتورینگ (Mentoring) بر اساس دانش، تجربه، توانایی کوچ یا منتور، معمولا به صورت گروهی طراحی می‌شود. این گروه اغلب شامل افرادی هستند که قادر به انجام وظایف مشخص در یک رشته خاص کاری یا ورزشی باشند. هرگونه مداخله آموزشی پیشرفته شخصی یا حرفه‌ای بر اساس ارزیابی نیاز انجام می‌شود. این ارزیابی در رابطه با نقش شغلی ارائه شده در روش ساختاری، اما بسیار انعطاف پذیر خواهد بود. در منتورینگ، یادگیری قابل اندازه‌گیری است و نتایج عملکرد اندازه‌گیری می‌شود.

این شکل از تجربه آموزی، به طور خاص بر مهارت تمرکز دارد. مهارت‌های مورد نیاز برای انجام کار یا شغلی خاص باید توسط مراجع یا کارفرمای او تعیین شود. حتی اگر این مهارت، آرامش در سخن گفتن و بهبود توانایی  در سخنرانی باشد.

لایف کوچینگ

مربیگری شخصی (Personal Coaching) که گاهی کوچینگ زندگی(Life Coaching) خوانده می‌شود، در طول یک دهه گذشته مورد استقبال قرار گرفته است. لایف کوچینگ به طور قابل توجهی در اروپا، کانادا، آسیای جنوب شرقی و استرالیا رشد داشته است. مربیان فردی، به صورت چهره به چهره عمل می‌کنند. اما ارتباط ایمیل و تلفن و اسکایپ نیز بسیار معمول است. این مربیان در نقش‌های حمایت کننده برای کسانی که مایل به ایجاد تغییر در زندگی خود هستند، عمل می‌کنند. لایف کوچینگ برای مراجع یک محیط حمایتی و انگیزشی ایجاد می‌کند. لایف کوچینگ کمک می‌کند تا مراجع آنچه که در زندگی می‌خواهد را کشف کند. لایف کوچینگ به چگونگی دستیابی به آرزوهای مراجع و دستیابی به اهداف فردی و شخصی می‌پردازد.

در این نوع مربیگری مراجع یک گزارش کامل شفاف و صادقانه از تجربیات خود به کوچ می‌دهد. او اجازه می‌دهد کوچ به فضای شخصی و خانوادگی و گاهی اسرار کاری نیز ورود کند. در لایف کوچینگ، کوچ و مراجع  با هم رشد و توسعه می‌یابند. نقش کلیدی مربی در این نوع کوچینگ کمک به خودشناسی مراجع است. لایف کوچینگ به حفظ انگیزه و افزایش تعهد برای رسیدن به اهداف واقع بینانه نیز کمک می‌کند.

در بسیاری از موارد، مربیگری شخصی بر اساس تمرکز نوع رویکرد از سایر انواع کوچینگ متفاوت بنظر می‌رسد. در حالی که در تمام نمونه‌های گفته شده، توجه به ظرفیت‌ها، محدودیت‌های فردی و چالش‌های شخصی بسیار مهم است.

هزینه کوچینگ چقدر است؟

یکی از سوالات رایج این است که معیار هزینه کوچینگ چیست؟ به عبارتی «تعرفه» چگونه است؟ البته این که تعرفه منصفانه کوچینگ چیست فقط برای مراجعین مطرح نیست. بسیاری از کوچ‌ها نیز باید بتوانند به این سوال پاسخ روشنی ارایه دهند که: درآمد مطلوب و منصفانه در کوچینگ چقدر است؟

ارزش­ واقعی کوچینگ هنوز در بسیاری از کشورها شناخته نشده است. ولی در مقایسه با سایر حوزه‌ها نظیر مشاوره‌های تخصصی، باید اشاره کرد که دستمزد یک جلسه کوچینگ از یک جلسه مشاوره معمولی بیشتر است. اگر چه هزینه کوچینگ در بیزینس کوچینگ با لایف کوچینگ تفاوت‌هایی دارد ولی در اغلب موارد، تعرفه کوچینگ وابسته به تجربه کوچ است.

مرجع بین‌المللی استانداردهای کوچینگ فدراسیون جهانی کوچینگ (International Coaching Federation) است. ولی تعرفه دستمزد کوچینگ بسیار متنوع است. هزینه یک جلسه کوچینگ به مهارت‌­، گواهی‌های حرفه‌ای، شبکه کاری و تجربه کوچ مرتبط است. تعیین تعرفه کوچینگ همچنین می‌تواند به ویژگی­‌های مراجعه ‌کننده نیز مرتبط باشد. این که:

• در چه کشور، شهر و منطقه‌ای زندگی می‌کنید؟
• قبلا تجربه کوچینگ داشتید یا خیر؟
• تاکنون از مشاوره‌های تخصصی استفاده کرده‌اید یا خیر؟  

واژه های پرکاربرد در کوچینگ

برخی از افراد برای ترجمه متن و مقالات کوچینگ با چالش انتخاب واژه معادل فارسی مواجه میشوند. اینجا برخی از واژه های پرکاربرد در کوچینگ را مشاهده میفرمایید:

سخن پایانی

با سال‌ها تجربه در حوزه آموزش، منتورینگ، مشاوره و کوچینگ، به سوال «کوچینگ چیست؟» یک پاسخ دو جمله‌ای دارم. کوچینگ با آموزش، منتورینگ، مشاوره و درمانگری تفاوت دارد. اما اگر در کنار کوچینگ از مهارت‌های آموزش، منتورینگ، مشاوره و درمانگری استفاده شود، نتیجه بهتری خواهد داشت.

این مقاله بر اساس تجربیات و مشاهدات فردی تدوین شده و منعکس کننده نظریات شخصی نگارنده است. پیشاپیش از دریافت نظرات و  نقدهایی که موجب دانش‌افزایی شود تشکر و قدردانی می‌کنم.